Hij wordt ook wel ‘The Godfather’ van de thrillers genoemd. Iedereen heeft wel een boek van hem in de kast staan. Aan de vooravond van het verschijnen van zijn nieuwe boek ‘Dansen in het donker’ vertelt schrijver René Appel alles over het boek en het schrijfproces.
Een andere Appel dan de meeste fans van u gewend zullen zijn, hoe is ‘Dansen in het donker’ tot stand gekomen?
Zoals in feite al mijn boeken tot stand komen. Ik heb een idee over een conflict of een probleem waar mensen in terecht komen. Dat ga ik dan verder uitwerken, dus ik ga nadenken over de mensen die erbij betrokken zijn, eventuele ontwikkelingen in de uitwerking van het conflict, de situatie waarin het zich afspeelt, enzovoorts. Dan heb ik dus de grove lijnen van het verhaal. Trouwens zonder dat ik weet waar het allemaal op uit gaat lopen. Dat ontdek ik als het ware schrijvenderwijs.
Het verhaal wordt vanuit meerdere personages beschreven en ook in verschillende vertelvormen, zo komen zowel de ik-vorm als de hij/zij-vorm in het verhaal voor. Waarom heeft u gekozen voor deze opzet?
Ik vind het interessant om een bepaald verhaal vanuit verschillende perspectieven te vertellen. Op die manier leren de lezers het conflict waar het om draait beter kennen en weten ze vaak dingen over de personages waarvan andere personages niet op de hoogte zijn. Dat maakt een verhaal ook spannend. In mijn andere boeken heb ik nooit het ik-perspectief gebruikt, maar is het volgens mij wel relevant. De hoofdpersoon heet Inge, en ze heeft twee zoons, Olaf en Finn. Olaf en Finn hebben bij wijze van spreken een ’tegenstem’, die laten hun kijk op de gang van zaken horen, en dat kon volgens mij het beste op een tamelijk directe manier. Ze praten min of meer tegen de lezer en dat kwam in de ik-vorm het beste tot zijn recht.
‘Schrijven is schrappen, ik weet het, het is afgezaagd, maar klopt wel voor een deel’
Hoe zou u de hoofdpersonen in ‘Dansen in het donker’ typeren?
Dat is een moeilijke vraag. De echte hoofdpersoon is Inge, een vrouw van begin veertig die in een bibliotheek werkt (in Amsterdam). Ik wil niet te veel weggeven van het verhaal, maar door een aantal gebeurtenissen is zij onzeker geworden, in hoe zij in het leven staat en in haar relaties. Door een aantal gewelddadige gebeurtenissen in haar omgeving wordt ze nog onzekerder, vooral ook omdat ze zich zorgen maakt om haar twee puberzonen, die ook zo hun eigen problemen hebben.
In ‘Dansen in het donker’ is één van de thema’s het geloof en tevens ook de actuele problematiek die hier aan vast zit. Waarom heeft u ervoor gekozen om dit in het verhaal te verwerken?
Ik vind het altijd mooi als in een boek sociaal-maatschappelijke kwesties een rol spelen, vooral in wisselwerking met de persoonlijke omstandigheden van de personages. Die personages handelen en leven niet in een ‘maatschappelijk vacuüm’. Er gebeurt altijd van alles dat invloed heeft op hun ideeën, hun gedragingen enzovoorts. In ‘Dansen in het donker’ is dat onder meer de rol van de islam in Nederland en de problemen tussen verschillende groepen in de samenleving.
Het verhaal is rijk aan details, waardoor het verhaal voor de lezer ook echt tot leven komt, hecht u veel waarde aan details in uw boeken?
Ja, details die te maken hebben met het dagelijks leven van mijn personages vind ik belangrijk. Ze kleuren als het ware die personages. Mensen lezen nu eenmaal de krant, doen aan sociale media, zien tv, kijken naar YouTube, gaan naar de bioscoop, enz. Tegelijkertijd gebeurt er in hun omgeving van alles. Je moet als schrijver natuurlijk niet al die dingen proberen weer te geven, maar een aantal tekende of soms grappige details werken volgens mij goed en maken trouwens het boek ook leesbaarder.
Een goede dialoog maakt een boek juist levensecht’
Zijn er scènes die het boek niet hebben gehaald?
Ja, natuurlijk, ik bedenk altijd van alles wat in later in feite overbodig blijkt. Schrijven is schrappen, ik weet het, het is afgezaagd, maar klopt wel voor een deel. Het geldt niet alleen op het niveau van zinnen of woorden die bij nader inzien weggelaten kunnen worden, maar ook op het niveau van scènes.
Hoe verliep het schrijfproces van ‘Dansen in het donker’? Weet u voordat u begint te schrijven bijvoorbeeld al hoe het verhaal afloopt?
Nee, zoals ik al eerder zei, weet ik eigenlijk nooit hoe het verhaal afloopt als ik begin te schrijven. Ik ken de personages wel… nou ja, voor een groot deel, daar bedenk ik ook vaak nog allerlei elementen bij in de loop van het schrijven. Ik weet ook hoe ik wil beginnen en deels hoe ik verder wil gaan, maar dan heb ik dingen laten gebeuren die weer bepaalde gevolgen hebben die ik niet heb kunnen voorzien. Renate Dorrestein heeft wel eens gezegd dat de personages op een gegeven moment de voortgang van het verhaal bepalen, dat die personages dus als het ware zelfstandig met het verhaal aan de haal gaan. Dat lijkt me een beetje sterk uitgedrukt, want ze heeft tenslotte zelf die personages bedacht. Maar het klopt… voor het gevoel van de schrijver in ieder geval… wel voor een deel. Dan gaan die personages bepaalde dingen doen, die je niet van tevoren hebt kunnen bedenken.
U heeft zelf jaren als recensent gewerkt, wordt u in het schrijfproces beïnvloed door de meningen van lezers over uw voorgaande boeken?
Voor een deel hebben de reacties van lezers wel invloed. Maar als een lezer bijvoorbeeld zou zeggen dat er wat hem of haar betreft minder dialoog in een boek zou moeten, dan zou ik zo’n wens negeren, omdat een goeie dialoog een boek juist levensecht maken.
‘Als er toch een boek zou moeten komen, moet het maar gewoon de titel ‘Appel’ krijgen’
De Boekhopper-vraag die ik aan iedere schrijver stel: als er een verhaal zou worden geschreven over uw leven, wat zouden de titel en de verhaallijn dan zijn?
Op voorhand denk ik, waarschijnlijk net als andere schrijvers, dat mijn leven niet interessant genoeg zou zijn. Simpelweg omdat ik niet geconfronteerd wordt… ook niet in het verleden… met een stevig conflict. Ja, ik ben ooit gescheiden, maar dat ging niet met al te grote problemen gepaard. Mijn toenmalige vrouw en ik hadden samen een dochter en zij is na de scheiding bij mij blijven wonen, zodat ik de trendy rol van alleenstaande vader vervulde. Maar die situatie levert geen stof op voor een roman of het een en ander zou behoorlijk moeten worden aangedikt. Kortom, dan zou het geen verhaal over mijn leven zijn. Hetzelfde geldt voor mijn werk. Jarenlang heb ik op de Universiteit van Amsterdam gewerkt als docent en later als hoogleraar. Ja, ik heb daar wel eens problemen en toestanden meegemaakt, maar nooit zo ingrijpend dat ze voldoende materiaal voor een roman zouden leveren. Als er toch een boek zou moeten komen, moet het maar gewoon de titel ‘Appel’ krijgen.
Bent u al weer bezig met een nieuw verhaal?
Ja, ik ben al weer aan het nadenken over een nieuw boek, maar daarnaast heb ik ideeën voor een toneelstuk. Dat is weer eens heel wat nieuws. Voorlopig zit ik nog in het stadium van nadenken en wat aantekeningen maken, dus of er snel wat komt, betwijfel ik.
‘Dansen in het donker’ van René Appel ligt vanaf 18 oktober in de (digitale) boekhandels.
