Een Boekenweekessay brengt altijd wel wat commotie met zich mee. Maar met het thema van de Boekenweek ‘Rebellen en Dwarsdenkers’ dit jaar, blijkt het boekenweekessay het gesprek van de dag. Journalist, columnist en televisiemaker Özcan Akyol schreef het sprankelende relaas ‘Generaal zonder leger’.
‘Waar zijn ze toch gebleven, de rebellen en dwarsdenkers onder de schrijvers? Dat wil schrijver en columnist Özcan Akyol weten. Ooit raakte hij betoverd door de literatuur dankzij schrijvers die met hun polemische stijl aandacht vestigden op hun werk én iets teweegbrachten in de maatschappij. Maar de schrijvers met deze bloedgroep zijn uitgedund. Er is nog maar weinig literatuur die de sociale klasse en identiteit van de schrijver ontstijgt: de moderne auteur richt zich vooral op zijn eigen cocon – de gelijkgestemden. Wanneer gebeurt het nog dat het héle land staat te sidderen na een publicatie die de vinger op de zere plek van onze samenleving legt? Het resultaat is dat de rebelse literatuur, bijna in alle vormen, steeds meer terrein verliest. Voor mediagenieke luchtfietsers en slampampers is er ruimte ontstaan om het intellectuele discours te bepalen, of wat daarvoor door moet gaan. In Generaal zonder leger onderzoekt Özcan Akyol waar dit aan ligt.‘ (bron: CPNB)
Een boekenweekessay schrijven over rebelse literatuur en diens schrijvers, het is een gedurfde zet maar perfect voor het thema van deze Boekenweek. Voordat het boek vandaag dan eindelijk over de toonbank van de boekhandel gaat is er al veel over het essay gezegd. Toen het essay afgelopen week bij mij op de deurmat viel stond ik dan ook te popelen om het relaas van Akyol te lezen. En ik moet je zeggen, dit is zeker een essay om gelezen te hebben. Of je het nu eens bent met Akyol of niet, het geeft je nieuwe inzichten, inspireert en motiveert om eens anders te denken.
‘Het zit als volgt’, stak ze van wal. ‘We generen ons echt enorm, maar het publiek van vanavond zal amper uit vijfentwintig mensen bestaan’. Akyol steekt zijn essay met zijn beeldende, haast poëtische pen in met een anekdote uit zijn eigen leven. Hij geeft een lezing waar niet zoveel mensen op af zijn gekomen. Vijf minuten vooraf aan deze lezing raakt hij in gesprek met een boekverkoper over het werk van Lucinda Riley en of dat nou eigenlijk wel zo goed is voor het boekenvak omdat het toch geen literatuur is. Het vormt de start voor een prikkelende en pakkend essay waarin Akyol ingaat op de boekenwereld en dan vooral op de ‘dood van de literatuur’.
Akyol is niet bang om zijn mening te ventileren en doet daarin geen consessies. Dit levert een mateloos interessant essay op’
Akyol zet met ‘Generaal zonder leger’ een mateloos interessant essay neer dat schittert door de vlotte pen van de schrijver. Hoewel hij soms ietwat in de superlatieven en gekunstelde zinnen duikt, zet hij een essay neer dat goed doordacht is en aanzet tot denken en praten erover. Zo schrijft hij onder andere over de manier waarop boeken worden gerecenseerd en hoe dit effect heeft op de boekhandels. Maar dat dit in de huidige tijd aan het veranderen is: ‘In de AKO op Schiphol kwam ik onlangs een interessant tafeltje tegen. Er lagen allerlei boeken op en daarboven prijkte een banner met de tekst ‘bekend van instagram’. De scheppers van die boeken waren influencers en vloggers, niet het type auteur dat u snel op een Boekenbal zult aantreffen terwijl hij de boogiewoogie met Peter Buwalda danst.’
Een paar pagina’s daarna besluit hij: ‘Wat wij nodig hebben, in het belang van de literatuur in welke uitingsvorm dan ook, zijn jonge schrijvers die afrekenen met de klassieke dictaten van stoffige academici, uitgevers, recensenten en schrijvers die het boekenlandschap overwoekeren als hardnekkige schimmelsoorten die maar niet van wijken weten… Er zijn rebellen en dwarsdenkers nodig in ons publieke debat, kwartiermakers die de verspreiding van boeken opnieuw uitvinden én zich inhoudelijk afkeren van kuddegedrag, een van de grootste plagen van hedendaagse literatoren.’
Akyol is niet bang om zijn mening te ventileren en doet daarin geen consessies. Dat is ook wat dit essay voor mij zo sterk maakt. Of je het nu met hem eens bent of niet, het essay is een prachtig relaas waarin een schrijver laat zien dat dwarsdenkers nodig zijn. Dat tegen de stroom ingaan nieuwe inzichten kan opleveren en kan aanzetten tot denken. ‘Generaal zonder leger’ past precies in de Boekenweek en is wat mij betreft een boekenweekessay zoals we hem altijd willen lezen: sterk geschreven, sterke mening en goed onderbouwd.
Vanaf 7 t/m 15 maart is het essay voor €3,75 verkrijgbaar in de boekwinkel.
